Aeneis 5, 001 - 103

Aeneas terug naar Sicilië.
- Interea medium Aeneas iam classe tenebat
certus iter fluctusque atros Aquilone secabat
moenia respiciens, quae iam infelicis Elissae
conlucent flammis. Quae tantum accenderit ignem
causa latet; duri magno sed amore dolores



005		 - Intussen hield Aeneas, al midden op zee met zijn vloot,
vastbesloten koers, doorkliefde de golven, grauw door een Noordenwind;
hij keek om naar de stad; die werd nu verlicht door de vlammen
van de ongelukkige Elissa. Welke reden een zo groot vuur veroorzaakte
bleef verborgen; toch stak deze onheilspellende aanblik het hart der Trojanen,
polluto, notumque furens quid femina possit,
triste per augurium Teucrorum pectora ducunt.
Ut pelagus tenuere rates nec iam amplius ulla
occurrit tellus, maria undique et undique caelum,
olli caeruleus supra caput astitit imber



010		 door de wrede smart om de liefdesfrustratie,
en het inzicht waartoe een vrouw in razernij komt.
Zodra de schepen de volle zee bevoeren en nergens meer land
zich vertoonde, slechts zee aan alle kanten en verder slechts zwerk,
pakte boven zijn hoofd een diepzwarte donderwolk zich samen,
noctem hiememque ferens et inhorruit unda tenebris.
Ipse gubernator puppi Palinurus ab alta:
'Heu quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?
Quidue, pater Neptune, paras?' Sic deinde locutus
colligere arma iubet ualidisque incumbere remis,



015		 zwaar van nacht en van noodweer: het water werd onstuimig in het duister.
De stuurman Palinurus zelf liet zich horen vanaf de hoge achtersteven:
'Ach, waarom toch verduisteren zo massale wolken de hemel?
Wat ben je, Neptunus, van plan?' Na deze woorden
beval hij de zeilen te reven en zich met kracht op de riemen te werpen.
obliquatque sinus in uentum ac talia fatur:
'Magnanime Aenea, non, si mihi Iuppiter auctor
spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo.
Mutati transuersa fremunt et uespere ab atro
consurgunt uenti, atque in nubem cogitur aer.



020		 en hij liet de zeilen dwars in de wind zetten en zei toen:
'Grootmoedige Aeneas, zelfs niet als Iuppiter in eigen persoon
op mijn hand was, kon ik nog hopen met dit weer Italia te bereiken.
De winden draaien en trekken aan uit de pekzwarte nacht,
en de lucht pakt zich samen tot een en al donderwolk.
Nec nos obniti contra nec tendere tantum
sufficimus. Superat quoniam Fortuna, sequamur,
quoque uocat uertamus iter. Nec litora longe
fida reor fraterna Erycis portusque Sicanos,
Si modo rite memor seruata remetior astra.'



025		 En wij schieten daartegen te kort en kunnen niet met zoveel kracht pareren.
Laten wij, omdat het lot nu eenmaal sterker is, ons naar haar schikken,
en de koers verleggen waarheen ze ons prest. Volgens mij liggen
niet ver weg de vertrouwde en betrouwbare kusten van de Eryx
en de havens van Sicilë. Als ik me tenminste de sterrrenstand juist herinner.
Tum pius Aeneas: 'Equidem sic poscere uentos
iamdudum et frustra cerno te tendere contra.
Flecte uiam uelis. An sit mihi gratior ulla,
quoue magis fessas optem dimittere nauis,
quam quae Dardanium tellus mihi seruat Acesten



030		 Toen was het woord aan de plichtsgetrouwe Aeneas: 'Stellig zie ik
dat de wind dit vereist en dat je allang tevergeefs daartegenin gaat.
Zeil dus een andere kant uit. Zou mij soms enig land meer welkom zijn,
of zou ik liever elders de afgebeulde schepen verlaten
dan waar me het de Trojaanse Acestes een woonplaats biedt
et patris Anchisae gremio complectitur ossa?'
Haec ubi dicta, petunt portus et uela secundi
intendunt Zephyri; fertur cita gurgite classis,
et tandem laeti notae aduertuntur harenae.
- At procul ex celso miratus uertice montis



035		 en het lichaam van mijn vader Anchises in zijn schoot omarmt?'
Na deze woorden varen zij naar de haven en de westenwind
bolt gunstig de zeilen; de vloot vliegt snel door de branding,
en tenslotte draaien zij verheugd het bekende strand op.
- Maar van ver ziet Acestes vanaf een hoge bergtop
aduentum sociasque rates occurrit Acestes,
horridus in iaculis et pelle Libystidis ursae.
Troia Criniso conceptum flumine mater
quem genuit. Veterum non immemor ille parentum
gratatur reduces et gaza laetus agresti



040		 hun komst en rent de bevriende schepen tegemoet,
barbaars behangen met speren en de huid van een Lybische berin,
zijn Trojaanse moeder ontving hem van de riviergod Crinisus
en baarde hem. Hij blijft zijn voorouders indachtig
en verwelkomt hen bij hun terugkeer, overlaadt hen met eten
excipit, ac fessos opibus solatur amicis.
- Postera cum primo stellas Oriente fugarat
clara dies, socios in coetum litore ab omni
aduocat Aeneas tumulique ex aggere fatur:
'Dardanidae magni, genus alto a sanguine diuum,



045		 en drinken en troost zijn afgematte vrienden met geschenken.
- Zodra het volgende daglicht vanuit het Oosten de sterren verjaagd had,
riep Aeneas van de hele kust zijn vrienden bijeen
en sprak hen toe vanaf een hoogte, gevormd door een heuvel:
'Grote nakomelingen van Dardanus, geboren uit het verheven bloed der goden,
annuus exactis completur mensibus orbis,
ex quo reliquias diuinique ossa parentis
condidimus terra maestasque sacrauimus aras;
iamque dies, nisi fallor, adest, quem semper acerbum,
semper honoratum (sic di uoluistis)habebo.



050		 een jaarlijkse kring van maanden is verlopen
sedert wij de stoffelijke resten van mijn goddelijke vader
hebben begraven en rouwaltaren hebben gewijd;
en nu is, naar mijn schatting, de dag aangebroken die ik altijd
bitter maar ook geëerd zal achten, dat willen de goden.
Hunc ego Gaetulis agerem si Syrtibus exsul,
Argolicoue mari deprensus et urbe Mycenae,
annua uota tamen sollemnisque ordine pompas
exsequerer strueremque suis altaria donis.
Nunc ultro ad cineres ipsius et ossa parentis



055		 Als ik deze dag als balling in de Gaetulische Syrten moest slijten,
of gevangen op de Argolische zee in de stad Mycene,
zou ik toch de jaarlijkse offers en de plechtige processies
in ere houden en op de altaren de passende gaven leggen.
Nu zijn we eigener beweging bij de resten en as van mijn vader,
haud equidem sine mente, reor, sine numine diuum
adsumus et portus delati intramus amicos.
Ergo agite et laetum cuncti celebremus honorem:
poscamus uentos, atque haec me sacra quotannis
urbe uelit posita templis sibi ferre dicatis.



060		 - maar zeker niet, naar mijn overtuiging, zonder plan en beleid van de goden -
tegenwoordig, gekomen in de haven van vrienden.
Vooruit dus, laten wij allen vreugdevol eer bewijzen:
laten wij vragen om gunstige wind, en moge hij toestaan dat ik jaarlijks
offers breng in een tempel aan hem gewijd als onze stad gesticht is.
Bina boum uobis Troia generatus Acestes
dat numero capita in nauis; adhibete penatis
et patrios epulis et quos colit hospes Acestes.
Praeterea, si nona diem mortalibus almum
Aurora extulerit radiisque retexerit orbem,



065		 Twee runderen in aantal per schip schenkt jullie Acestes,
geboren in Troje; nodig uit tot de maaltijd de ouderlijke Penaten
en ook die onze gastheer Acestes vereert.
Vervolgens, als de negende Dageraad aan de stervelingen
het daglicht brengt en met haar stralen de wereld onthult,
prima citae Teucris ponam certamina classis;
quique pedum cursu ualet, et qui uiribus audax
aut iaculo incedit melior leuibusque sagittis,
seu crudo fidit pugnam committere caestu,
cuncti adsint meritaeque exspectent praemia palmae.



070		 dan zal ik spelen organiseren voor de Teucren in een scheepswedstijd;
en voor ieder die wil: zowel in de wedren als krachtsport
wie het beste kan omgaan met speer en de lichte pijlen,
en ook wie de strijd durft aan te gaan in de meedogenloze bokssport,
allen moeten partij zijn en gaan voor de prijzen van een verdiende zegepalm.
Ore fauete omnes et cingite tempora ramis.'
- Sic fatus uelat materna tempora myrto.
Hoc Helymus facit, hoc aeui maturus Acestes,
hoc puer Ascanius, sequitur quos cetera pubes.
Ille e concilio multis cum milibus ibat



075		 Zwijg nu allen eerbiedig en omkrans uw slapen met takken'.
Na deze woorden omkranst hij zijn slapen met de mirt aan Venus gewijd.
Dit doet ook Helymus, hetzelfde de ervaren Acestes,
ook de jonge Ascanius volgt dit na alsook de verdere jeugd.
Vanuit de bijeenkomst ging Aeneas met vele duizenden
ad tumulum magna medius comitante caterua.
Hic duo rite mero libans carchesia Baccho
fundit humi, duo lacte nouo, duo sanguine sacro,
purpureosque iacit flores ac talia fatur:
'Salue, sancte parens, iterum; saluete, recepti



080		 naar de grafheuvel, terwijl de dichte drom hem omgaf.
Hier plengt hij, rite-getrouw, twee langoorbekers zuivere wijn
op de aarde, twee verse melk, twee offerbloed,
purperkleurige bloemen strooit hij uit en spreekt dan als volgt:
'Gegroet weer, verheven vader; gegroet as, geest en vaderschim,
nequiquam cineres animaeque umbraeque paternae.
Non licuit finis Italos fataliaque arua
nec tecumAusonium,quicumque est,quaerereThybrim.'
Dixerat haec, adytis cum lubricus anguis ab imis
septem ingens gyros, septena uolumina traxit



085		 tevergeefs gered uit het vaderland Troje.
Niet was het beschoren met u het Italische land te bereiken,
het land door het lot gedicteerd en, waar het ook zij, de Ausonische Tiber'.
Nauwelijks had hij gesproken, of een glibberige slang
kroop van onder het heiligdom, reusachtig, in zeven kronkels,
amplexus placide tumulum lapsusque per aras,
caeruleae cui terga notae maculosus et auro
squamam incendebat fulgor, ceu nubibus arcus
mille iacit uarios aduerso sole colores.
Obstipuit uisu Aeneas. Ille agmine longo



090		 omarmde rustig het graf en gleed over het altaar,
zijn rug gloeide van donkere merktekens en als gouden vlekken
glanzende schubben, zoals in de wolken een regenboog
duizend verschillende kleuren rondstrooit in het licht van de zon tegenover.
Perplex door de aanblik stond Aeneas verstomd. Hij echter
tandem inter pateras et leuia pocula serpens
libauitque dapes rursusque innoxius imo
successit tumulo et depasta altaria liquit.
Hoc magis inceptos genitori instaurat honores,
incertus geniumne loci famulumne parentis



095		 schoof allengs in volle lengte tussen de schalen en gepolijste bekers
en nipte aan de etenswaar en kroop toen weer, goedaardig,
terug onder de grafheuvel en verliet het afgegraasde altaar.
Nog intenser vervolgde hij het begonnen eerbetoon aan zijn vader,
onzeker of hij het dier als beschermer van deze plaats of bode van zijn vader
esse putet; caedit binas de more bidentis
totque sues, totidem nigrantis terga iuuencos,
uinaque fundebat pateris animamque uocabat
Anchisae magni manisque Acheronte remissos.
Nec non et socii, quae cuique est copia, laeti



100		 moest beschouwen; hij slachtte, volgens voorschrift, twee jonge schapen
en even veel varkens en stieren met zwartglimmende rug,
en plengde wijn uit de schalen en riep de geest aan
van de grote Anchises en diens schim, terug uit de onderwereld.
Evenzo brengen ook zijn volgelingen vol vreugde de geschenken,
dona ferunt, onerant aras mactantque iuuencos;
ordine aena locant alii fusique per herbam
subiciunt ueribus prunas et uiscera torrent.

naar gelang zij die hebben, leggen ze op het altaar en slachten hun runderen;
anderen zetten vaatwerk op passende plaatsen en, verspreid over het gras,
leggen zij kooltjes onder het braadspit en verbranden het offervlees.



  • Terug naar Inhoudsopgave Aeneis